गीत बज्दा रेडियो बन्द गर्नु पर्ने दिन अझै गएको रहेनछ । पंचायतकालमा नेपालका एकजना प्रसिद्ध लोकगीत गायकले गाएका केही लोकगीत रेडियो नेपालमा सुपरहिट भए तर अश्लील भयो भनेर चर्को विरोध पनि भयो । त्यसबेला उनका लोकगीत परिवारसंग बसेर सुन्न नसकिने भो भनेर गोरखापत्रमा समेत पाठक प्रतिक्रिया आएको थियो । नेपालमा बहुदल आएपछि मिडियामा कण्डमसम्बन्धी एउटा
यस्तो विज्ञापन बज्न थाल्यो जसलाई परिवारमा बसेर सुन्न वा हेर्न नमिल्ने भो भनेर पत्रपत्रिकामा प्रतिक्रिया आयो । गणतन्त्र आएपछि एउटा यस्तै गीत सुपरहिट भएको छ जसलाई मैले पनि पचाउन सकिराखेको छैन र गीत आउनासाथ रेडियो बन्द गर्न बाद्य भएको छु । कुनै तन्त्र र यो प्रवृत्तिबीच कुनै सम्बन्ध त छैन, केवल कालखण्ड देखाउनमात्र उल्लेख गरें ।
सम्झन्छु, एकताका “निलो चोली” भन्ने उपन्यास पनि युवाबीच अत्यन्तै लोकप्रिय थियो मुनामदन जत्तिकै । फरक के भने मुनामदन चोकचोकमा भेला भएर गाउन सकिने तर “निलो चोली” चाहिँ कोठामा चुक्कुल लाएर पढ्नु पर्ने । निलो चोली आज धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ तर यो प्रवृत्तिका साहित्य विभिन्न खालका चोली वा फ्रक भएर अझै पनि गाउँ, सहर वा साइबरमा छ्याप्छ्याप्ती छन् । फरक के मा छ भने आफ्नो परम्परा मुनामदन अझै एक्लैले धानेको छ तर निलो चोलीका स्वरुप फेरिनु परेको छ । लोकप्रियता र सस्तो लोकप्रियताको मापन गर्दा आकाश र पातालझैं लाग्छन् ।
एउटा कुरा म के भन्न चाहन्छु भने, बन्दूक चलाउने मानिस स्वच्छन्द त परै जाओस स्वतन्त्र पनि हुनु हुँदैन । कलम चलाउने मानिस स्वच्छन्द र स्वतन्त्र हुनुपर्छ तर उत्तिकै जिम्मेवार र इमान्दार पनि हुनपर्छ, यो सामाजिक अपेक्षा हो । निर्माता, मिडियाले पनि बजारलाई मात्र केन्द्रविन्दु बनाएर सामाजिक दायित्व र कलाको अस्मिताप्रति कुठाराघात गर्न हुँदैन ।
गीत बज्दा रेडियो बन्द गर्नु पर्ने दिन अझै गएको रहेनछ । पंचायतकालमा नेपालका एकजना प्रसिद्ध लोकगीत गायकले गाएका केही लोकगीत रेडियो नेपालमा सुपरहिट भए तर अश्लील भयो भनेर चर्को विरोध पनि भयो । त्यसबेला उनका लोकगीत परिवारसंग बसेर सुन्न नसकिने भो भनेर गोरखापत्रमा समेत पाठक प्रतिक्रिया आएको थियो । नेपालमा बहुदल आएपछि मिडियामा कण्डमसम्बन्धी एउटा
यस्तो विज्ञापन बज्न थाल्यो जसलाई परिवारमा बसेर सुन्न वा हेर्न नमिल्ने भो भनेर पत्रपत्रिकामा प्रतिक्रिया आयो । गणतन्त्र आएपछि एउटा यस्तै गीत सुपरहिट भएको छ जसलाई मैले पनि पचाउन सकिराखेको छैन र गीत आउनासाथ रेडियो बन्द गर्न बाद्य भएको छु । कुनै तन्त्र र यो प्रवृत्तिबीच कुनै सम्बन्ध त छैन, केवल कालखण्ड देखाउनमात्र उल्लेख गरें ।
सम्झन्छु, एकताका “निलो चोली” भन्ने उपन्यास पनि युवाबीच अत्यन्तै लोकप्रिय थियो मुनामदन जत्तिकै । फरक के भने मुनामदन चोकचोकमा भेला भएर गाउन सकिने तर “निलो चोली” चाहिँ कोठामा चुक्कुल लाएर पढ्नु पर्ने । निलो चोली आज धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ तर यो प्रवृत्तिका साहित्य विभिन्न खालका चोली वा फ्रक भएर अझै पनि गाउँ, सहर वा साइबरमा छ्याप्छ्याप्ती छन् । फरक के मा छ भने आफ्नो परम्परा मुनामदन अझै एक्लैले धानेको छ तर निलो चोलीका स्वरुप फेरिनु परेको छ । लोकप्रियता र सस्तो लोकप्रियताको मापन गर्दा आकाश र पातालझैं लाग्छन् ।
एउटा कुरा म के भन्न चाहन्छु भने, बन्दूक चलाउने मानिस स्वच्छन्द त परै जाओस स्वतन्त्र पनि हुनु हुँदैन । कलम चलाउने मानिस स्वच्छन्द र स्वतन्त्र हुनुपर्छ तर उत्तिकै जिम्मेवार र इमान्दार पनि हुनपर्छ, यो सामाजिक अपेक्षा हो । निर्माता, मिडियाले पनि बजारलाई मात्र केन्द्रविन्दु बनाएर सामाजिक दायित्व र कलाको अस्मिताप्रति कुठाराघात गर्न हुँदैन ।
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.