धेरैलाई आफ्नो परिचय दिँदा पेशातिर झुकाव हुँदै दिने गरेका छन् । उनी आफ्नो परिचय पेशा भन्दा पनि फरक रूपले दिन चाहन्छन् । पेशाले उनी जनस्वाथ्य कार्यालयका प्रमुख हुन् । तर उनको नाम पेशा भन्दा पनि साहित्यकार भन्न रुचाउँछन् । उनी हुन् साहित्यकार नवराज सुब्बा ।
उनको पेशालाई अँगाल्न भन्दा पहिलेदेखि नै साहित्य विधाका कविता, निबन्ध लगायत गजल लेख्ने भएकाले उनले आफ्नो परिचयमा पनि साहित्यकार नै जोड्ने गरेका छन् । साहित्यप्रतिको लगावले उनलाई विद्यार्थीकालदेखि नै छिटफुट रूपमा लेख्न सुरू गरेको बताउँछन् । ‘मैले सानैदेखि कविता लगायत अन्य विधामा लेख्न सुरू गरेको हुँ, त्यसैले मैले आफ्नो पेशाले चिनाउनु भन्दा पनि साहित्यकार भन्न रुचाउँछु’ उनले भने । सुब्बा पेशाले जनस्वास्थ्य प्रमुख हुन् । उनको परिचय त्यत्तिले मात्र नपुग्ने भएको छ । २०६७ सालमा ‘लुकेको रहर’ लिएर नेपाली साहित्यकाशमा आफ्नो अलग्गै पहिचानमा लागेका सुब्बाले गजल, गीतबाट डेब्यू गरेका छन् । नेपालमा सायदै गजलसङ्ग्रहलाई गीतमार्फत बजारमा ल्याउने सुब्बा टप-१० भित्र पर्दछन् ।
लुकेको रहरमा ९ वोटा गजल गीतहरू रहेका छन् । मायाप्रीति, मिलन, विछोड, दुःख-सुख उनका गजल गीतका प्रमुख स्रोत हुन् । तिमीलाई माया, जाली माया, साक्षी छैन, दुइदिनको चोला, मेरो एउटा घर, मेरा सबै रहर, त्यो मृत्युको आभास, देउरालीमा बरपिपल, कति सुनका कुरा गजल गीतहरू रहेका छन् ।
एल्बम्का ९ वोटा गीतहरू मध्ये तिमीलाई माया गर्दा बोलको गीतबाट आफ्नो बिगतका दिनहरूको याद हायाँ बनी आउने भएकोले आफैलाई असाध्यै मन पर्ने बताए । उनको शैलीमा ‘यो गीतमा मेरो भावना, माया र मर्महरू पोखिएको छ त्यहाँ जीवन छ, जहाँ म नीरस जीवन बिताउन बाध्य भएको हुन्छु, उनको यादले थोरै भए पनि साइनो जोडिदिएको हुन्छ ।’
ताप्लेजुङको हाङपाङमा जन्मिएका सुब्बाको कर्मथलोको रूपमा भने विराटनगर-६ स्थित शान्तिचोकलाई बनाएका छन् । उनले गजल गीत मात्र नभई निबन्धसङ्ग्रह, कवितासङ्ग्रह, देशभक्ति एल्बम् र अन्तर्वार्ता भिडियोहरू निकालेर आफूलाई चिनाइसकेका उनी स्थापित साहित्यकार हुन् । माया प्रेम, मिलन विछोड र सुख-दुःखलाई पारङ्गत तवरबाट आफ्नो प्रस्तुति दिएका गजलकार सुब्बाको जीवन्तता सिर्जना गर्न सकेका छन् । तीनदशकदेखि पेशामा आबद्ध रहेका सुब्बा ४ दशकको हाराहारीमा आफ्नो साहित्यक्षेत्रमा बिताएको अनुभव साटासाट गर्छन् । ‘मैले पेशाभन्दा बढी साहित्य क्षेत्रमा बिताएको छु, चारदशक मेरो जीवनको सिर्जनारू गजलमा सिंचित गरेको छु’ उनले औजारलाई भने ।
बिभिन्न पुरस्कार र सम्मान ग्रहण गरिसकेका सुब्बा २०६४ सालमा पहिलो अनलाईन विश्व वेभक्याम कविता प्रतियोगितामा प्रथम भएका थिए । यसैगरि पल्लव साहित्य सम्मान, बबरसिंह थापा सम्मान, जयन्द्र प्रसाइ साहित्य सम्मान, मोहन रेग्मी स्मृति वाणी पुरस्कारहरू ग्रहण गरिसकेका छन् । नेपालका चर्चित साहित्यकार लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, गोपालप्रसाद रिमाल, भूपी सेरचन र मञ्जुलको नाम लिन रूचाउने साहित्यकार जीवनको उत्तरार्द्धसम्म पनि कलम नबिसाउने सर्तमा छन् । ‘जीवनलाई नजिकबाट हेर्ने साहित्यकारहरू मेरो जीवका प्रेरणा हुन्’, उनले भने ‘जीवनको उत्तरार्द्धसम्म पनि मेरा कलमहरू साहित्यको बाटोमा नै दौडिरहने छ ।’
उनले प्रकाशित गरेका प्रतिबिम्व, देशको माया, बीच बाटोमा ब्यूँझेर, मनको मझेरी, जीवन मेरो शब्दकोशमा र सहिदहरूलाई सलाम -प्रकाशोन्मुख) कृतिहरू रहेको उनले उल्लेख गरे । संस्मरणात्मक निबन्धमा अब्बल मानिने सुब्बा साहित्यको रस, बिम्व, भावको संयोजन रहेमा साहित्यिक कृतिहरू उत्कृष्ट हुने बताउँछन् । अबका दिनमा गजलमा पनि त्यस्ता किसिमका मिसावट भएमा साँच्चै नै नेपालको गजलले विश्व गजललाई चिर्न सक्ने भनाई उद्धृत गर्छन् । ‘हाम्रा गजलहरूमा पनि अन्यका गजलहरूझैं भावना, रस, बिम्वहरू रहेमा उत्कृष्ट नहुने कुरै छैन’ अन्य देशको गजललाई तुलना गर्दै उनले भने ।
औजार, वर्ष६, अंक २०६, पूर्णाङ्क १४९७, पृ.३, माघ २९, २०६७
धेरैलाई आफ्नो परिचय दिँदा पेशातिर झुकाव हुँदै दिने गरेका छन् । उनी आफ्नो परिचय पेशा भन्दा पनि फरक रूपले दिन चाहन्छन् । पेशाले उनी जनस्वाथ्य कार्यालयका प्रमुख हुन् । तर उनको नाम पेशा भन्दा पनि साहित्यकार भन्न रुचाउँछन् । उनी हुन् साहित्यकार नवराज सुब्बा ।
उनको पेशालाई अँगाल्न भन्दा पहिलेदेखि नै साहित्य विधाका कविता, निबन्ध लगायत गजल लेख्ने भएकाले उनले आफ्नो परिचयमा पनि साहित्यकार नै जोड्ने गरेका छन् । साहित्यप्रतिको लगावले उनलाई विद्यार्थीकालदेखि नै छिटफुट रूपमा लेख्न सुरू गरेको बताउँछन् । ‘मैले सानैदेखि कविता लगायत अन्य विधामा लेख्न सुरू गरेको हुँ, त्यसैले मैले आफ्नो पेशाले चिनाउनु भन्दा पनि साहित्यकार भन्न रुचाउँछु’ उनले भने । सुब्बा पेशाले जनस्वास्थ्य प्रमुख हुन् । उनको परिचय त्यत्तिले मात्र नपुग्ने भएको छ । २०६७ सालमा ‘लुकेको रहर’ लिएर नेपाली साहित्यकाशमा आफ्नो अलग्गै पहिचानमा लागेका सुब्बाले गजल, गीतबाट डेब्यू गरेका छन् । नेपालमा सायदै गजलसङ्ग्रहलाई गीतमार्फत बजारमा ल्याउने सुब्बा टप-१० भित्र पर्दछन् ।
लुकेको रहरमा ९ वोटा गजल गीतहरू रहेका छन् । मायाप्रीति, मिलन, विछोड, दुःख-सुख उनका गजल गीतका प्रमुख स्रोत हुन् । तिमीलाई माया, जाली माया, साक्षी छैन, दुइदिनको चोला, मेरो एउटा घर, मेरा सबै रहर, त्यो मृत्युको आभास, देउरालीमा बरपिपल, कति सुनका कुरा गजल गीतहरू रहेका छन् ।
एल्बम्का ९ वोटा गीतहरू मध्ये तिमीलाई माया गर्दा बोलको गीतबाट आफ्नो बिगतका दिनहरूको याद हायाँ बनी आउने भएकोले आफैलाई असाध्यै मन पर्ने बताए । उनको शैलीमा ‘यो गीतमा मेरो भावना, माया र मर्महरू पोखिएको छ त्यहाँ जीवन छ, जहाँ म नीरस जीवन बिताउन बाध्य भएको हुन्छु, उनको यादले थोरै भए पनि साइनो जोडिदिएको हुन्छ ।’
ताप्लेजुङको हाङपाङमा जन्मिएका सुब्बाको कर्मथलोको रूपमा भने विराटनगर-६ स्थित शान्तिचोकलाई बनाएका छन् । उनले गजल गीत मात्र नभई निबन्धसङ्ग्रह, कवितासङ्ग्रह, देशभक्ति एल्बम् र अन्तर्वार्ता भिडियोहरू निकालेर आफूलाई चिनाइसकेका उनी स्थापित साहित्यकार हुन् । माया प्रेम, मिलन विछोड र सुख-दुःखलाई पारङ्गत तवरबाट आफ्नो प्रस्तुति दिएका गजलकार सुब्बाको जीवन्तता सिर्जना गर्न सकेका छन् । तीनदशकदेखि पेशामा आबद्ध रहेका सुब्बा ४ दशकको हाराहारीमा आफ्नो साहित्यक्षेत्रमा बिताएको अनुभव साटासाट गर्छन् । ‘मैले पेशाभन्दा बढी साहित्य क्षेत्रमा बिताएको छु, चारदशक मेरो जीवनको सिर्जनारू गजलमा सिंचित गरेको छु’ उनले औजारलाई भने ।
बिभिन्न पुरस्कार र सम्मान ग्रहण गरिसकेका सुब्बा २०६४ सालमा पहिलो अनलाईन विश्व वेभक्याम कविता प्रतियोगितामा प्रथम भएका थिए । यसैगरि पल्लव साहित्य सम्मान, बबरसिंह थापा सम्मान, जयन्द्र प्रसाइ साहित्य सम्मान, मोहन रेग्मी स्मृति वाणी पुरस्कारहरू ग्रहण गरिसकेका छन् । नेपालका चर्चित साहित्यकार लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, गोपालप्रसाद रिमाल, भूपी सेरचन र मञ्जुलको नाम लिन रूचाउने साहित्यकार जीवनको उत्तरार्द्धसम्म पनि कलम नबिसाउने सर्तमा छन् । ‘जीवनलाई नजिकबाट हेर्ने साहित्यकारहरू मेरो जीवका प्रेरणा हुन्’, उनले भने ‘जीवनको उत्तरार्द्धसम्म पनि मेरा कलमहरू साहित्यको बाटोमा नै दौडिरहने छ ।’
उनले प्रकाशित गरेका प्रतिबिम्व, देशको माया, बीच बाटोमा ब्यूँझेर, मनको मझेरी, जीवन मेरो शब्दकोशमा र सहिदहरूलाई सलाम -प्रकाशोन्मुख) कृतिहरू रहेको उनले उल्लेख गरे । संस्मरणात्मक निबन्धमा अब्बल मानिने सुब्बा साहित्यको रस, बिम्व, भावको संयोजन रहेमा साहित्यिक कृतिहरू उत्कृष्ट हुने बताउँछन् । अबका दिनमा गजलमा पनि त्यस्ता किसिमका मिसावट भएमा साँच्चै नै नेपालको गजलले विश्व गजललाई चिर्न सक्ने भनाई उद्धृत गर्छन् । ‘हाम्रा गजलहरूमा पनि अन्यका गजलहरूझैं भावना, रस, बिम्वहरू रहेमा उत्कृष्ट नहुने कुरै छैन’ अन्य देशको गजललाई तुलना गर्दै उनले भने ।
औजार, वर्ष६, अंक २०६, पूर्णाङ्क १४९७, पृ.३, माघ २९, २०६७
Dr. Nawa Raj
Dr. Nawa Raj Subba is a public health specialist who has more than three and a half decades of experience working in public healthcare management at the Ministry of Health and Population in Nepal. In the spirit of public-private partnerships to expand access to health care in rural communities in Eastern Nepal, he played a vital role in leading operational research. He has also independently researched public health and intercultural psychology in Nepal. He published his works in books and journals. Nepali literature, culture, and music recognized him as an author. He has written artistic and cultural texts and CDs. His work has been acknowledged and appreciated by civil society, the government of Nepal, and abroad. He is now involved in Public Health and Intercultural Psychology studies in Nepal.